İLK YARDIM SORULARI 13

Doğru Cevap: c) Rehabilitasyon merkezlerindeki tedavi

Açıklama: Hayat Kurtarma Zinciri ve Bileşenleri

Hayat kurtarma zinciri, ani gelişen bir acil durumda (özellikle kalp durması gibi) hastanın hayatta kalma şansını artırmak için yapılması gereken ardışık ve koordineli adımları ifade eden bir kavramdır. Bu zincir, zamanında ve doğru müdahalenin önemini vurgular.

Genellikle dört halkadan oluşur:

• 1. Sağlık Kuruluşuna Haber Vermek (112’yi Arama): Bu ifade **hayat kurtarma zincirinin bir halkasıdır**. Acil durumun fark edilmesi ve en kısa sürede profesyonel yardım çağrılması (ülkemizde 112 Acil Çağrı Merkezi) ilk ve en önemli adımdır.
• 2. Olay Yerinde Yapılan Temel Yaşam Desteği (TYD): Bu ifade **hayat kurtarma zincirinin bir halkasıdır**. Sağlık ekibi gelene kadar olay yerindeki ilk yardımcılar tarafından (kalp masajı ve suni solunum gibi) uygulanan temel yaşam desteği, hayati organlara kan akışını sürdürerek beyin hasarını önler ve hastanın yaşama tutunmasını sağlar.
• 3. Hastane Öncesi Acil Yardım Ekiplerince Yapılan Müdahaleler (Ambulans Ekipleri): Hastane öncesi acil yardım ekibinin (ambulans) olay yerine gelerek ileri yaşam desteği uygulamaları ve hastanın hastaneye güvenli nakli. (Genellikle ‘Sağlık kuruluşuna haber vermek’ ve ‘Olay yerinde yapılan temel yaşam desteği’ ile birlikte ele alınır veya ayrı bir halka olarak belirtilir.)
• 4. Hastane Acil Servislerindeki Tedavi: Bu ifade **hayat kurtarma zincirinin bir halkasıdır**. Hastanın hastaneye ulaştırıldıktan sonra acil serviste aldığı ileri tıbbi müdahale ve tedavi, zincirin son ve kritik halkasıdır.
• c) Rehabilitasyon merkezlerindeki tedavi: Bu ifade **hayat kurtarma zincirine ait değildir**. Rehabilitasyon, hastanın acil durumu atlattıktan ve durumu stabilize olduktan sonra, kaybedilen fonksiyonları geri kazanması veya mevcut yeteneklerini optimize etmesi için uygulanan uzun vadeli tedavi sürecidir. Hayat kurtarma zinciri, akut durumdaki hayatta kalma şansını artırmaya odaklanırken, rehabilitasyon iyileşme sonrası yaşam kalitesini artırmaya odaklanır.

Özetle, **rehabilitasyon merkezlerindeki tedavi**, hastanın iyileşme ve uzun vadeli fonksiyonel kazanım sürecinin bir parçasıdır ancak akut yaşam kurtarma anını kapsayan **hayat kurtarma zincirinin doğrudan bir halkası değildir**.

Doğru Cevap: b) 5

Açıklama: Beyin Hasarı ve Müdahale Süresi

Kalp durması, kalbin kanı vücuda pompalamayı aniden durdurduğu, hayati tehlike arz eden bir durumdur. Beyin, oksijensizliğe karşı oldukça hassas bir organdır. Kan dolaşımının durmasıyla birlikte beyne oksijen gitmez ve beyin hücreleri hızla hasar görmeye başlar.

• Kalp durduktan sonra genellikle **4-6 dakika** içinde beyin hücrelerinde geri dönüşümsüz hasar meydana gelmeye başlar.
• Bu nedenle, kalbi duran bir kişiye ilk 5 dakika içinde (mümkünse daha erken) **Temel Yaşam Desteği (TYD)** uygulanmaya başlanması hayati önem taşır. Erken başlayan kalp masajı ve suni solunum, beyne oksijenli kan gitmesini sağlayarak kalıcı beyin hasarını önleyebilir veya en aza indirebilir.
• Her geçen dakika, hayatta kalma şansı ve nörolojik iyileşme potansiyeli önemli ölçüde azalır.

Bu bağlamda, şıklardaki en yakın ve doğru ifade **5 dakika**dır. Bu süre, acil müdahalenin ne kadar kritik olduğunu vurgular.

Doğru Cevap: b) Dört kol ile altın beşik yaparak

Açıklama: Ayak Kırığında Güvenli Taşıma Yöntemi

Bilinci açık ancak sol ayağı kırık olan bir kazazedeyi taşırken, hem hastanın rahatlığını sağlamak hem de kırık bölgeye daha fazla zarar vermemek çok önemlidir. Tek veya iki kişiyle yapılan taşıma yöntemleri, kırık bacak gibi durumlarda yeterli destek sağlamayabilir.

• a) Üç kol ile altın beşik yaparak: Bu yöntem, iki ilk yardımcının kullanabileceği bir tekniktir. Ancak üç kolla yapılan altın beşik, dört kolla yapılana göre daha az destek sağlar ve kırık bacak gibi hassas bir durumu olan hasta için yeterince stabil olmayabilir.
• b) Dört kol ile altın beşik yaparak: Bu ifade **doğrudur**. Dört kol ile altın beşik, iki ilk yardımcının karşılıklı durarak kollarını birbirine kenetlemesiyle oluşturulan bir taşıma tekniğidir. Bu yöntem, hastaya oturtulacak sağlam ve geniş bir ‘beşik’ oluşturur. Özellikle bilinçli ve kollarıyla destek verebilen ancak yürüyemeyen hastaların (bacak kırığı gibi) taşınmasında oldukça **stabil ve konforlu bir taşıma** sağlar. Ayak kırığı olan bir kişiyi bu şekilde taşımak, kırık bacağa binen yükü azaltır ve hareketini minimize eder.
• c) Sırtta taşıma: Sırtta taşıma (eşek sırtı taşıma), genellikle hastanın kısmen bilinçli ve ilk yardımcıya tutunabilecek durumda olduğu zamanlarda kullanılır. Ancak ayak kırığı olan birini sırt üstü taşımak, kırık bacağın sarkmasına ve ağrının artmasına neden olabilir. Ayrıca, ilk yardımcı için de oldukça zorlayıcıdır.
• d) İtfaiyeci tekniği ile taşıma: İtfaiyeci tekniği, tek bir ilk yardımcının bilinci kapalı veya ağır bir hastayı acil durumlarda kısa mesafelerde taşıması için kullanılır. Bu teknik, kırık ayak gibi belirli bir uzuv yaralanması olan bilinçli hastalar için uygun değildir ve kırık bölgeye kontrolsüz baskı uygulayabilir.

Özetle, bilinci açık ve sol ayağı kırık olan bir kazazedeyi taşımada, **dört kol ile altın beşik yaparak taşıma** yöntemi, sağladığı stabilite ve destek nedeniyle en uygun seçeneklerden biridir. Bu sayede kırık bölgenin hareketi en aza indirilir ve hastanın ağrısı hafifletilir.

Doğru Cevap: a) Sert ve düz bir zeminde.

Açıklama: Temel Yaşam Desteği İçin İdeal Zemin

Temel Yaşam Desteği (TYD), özellikle kalp masajı (göğüs basıları) ve suni solunumdan oluşur. Kalp masajının etkinliği, basıların doğru derinlikte ve hızda yapılabilmesine bağlıdır. Bu nedenle, uygulandığı zemin kritik öneme sahiptir.

• a) Sert ve düz bir zeminde: Bu ifade **doğrudur**. Göğüs basıları sırasında, uygulanan kuvvetin doğrudan göğüs kemiğini (sternum) aşağıya doğru iterek kalbe baskı yapması ve kanın pompalanmasını sağlaması amaçlanır. Eğer hasta yumuşak bir zeminde (yatak, kanepe vb.) ise, uygulanan kuvvet zemini sıkıştırmaya harcanır ve kalbe yeterli bası uygulanamaz. **Sert ve düz bir zemin**, basıların etkinliğini maksimuma çıkarır, böylece her basıda kanın verimli bir şekilde pompalanmasını sağlar.
• b) Yumuşak düz bir zeminde: Bu ifade **yanlıştır**. Yumuşak zeminler, kalp masajının etkinliğini büyük ölçüde azaltır.
• c) Eğik bir zeminde: Bu ifade **yanlıştır**. Eğik bir zemin, hem ilk yardımcının denge kurmasını zorlaştırır hem de basıların doğru eksende uygulanmasını engeller. Ayrıca, hastanın pozisyonunu bozabilir.
• d) Hiçbiri: Bu ifade **yanlıştır**, çünkü doğru bir seçenek (a) mevcuttur.

Özetle, Temel Yaşam Desteği (kalp masajı) uygulanırken, basıların etkili olabilmesi ve kalbin yeterince sıkıştırılabilmesi için hastanın **sert ve düz bir zemine** yatırılması hayati önem taşır. Eğer hasta yumuşak bir yatakta ise, altına sert bir tahta veya benzeri bir destek konulması gereklidir.

Doğru Cevap: c) Doğal deliklerden olan kanamalar

Açıklama: Kanama Türleri ve Sınıflandırma

Kanamalar, kanın vücuttan çıkış şekline veya kaynağına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırma, kanamanın nedenini ve ciddiyetini anlamak için önemlidir.

• a) Dış Kanamalar: Bu, kanın vücut dışına aktığı kanamalardır. Genellikle ciltteki bir kesik veya yaradan doğrudan dışarıya doğru kanama şeklinde görülür. Kulak, burun, ağız gibi açıklıklardan olan kanamalar da teknik olarak dışarıya aksa da, daha spesifik bir kategoriye girerler.
• b) İç Kanamalar: Bu, kanın vücut boşluklarına veya dokuların içine aktığı, dışarıdan görülemeyen kanamalardır. Genellikle organ hasarı veya travma sonucu oluşur ve çok tehlikeli olabilir.
• c) Doğal deliklerden olan kanamalar: Bu ifade **doğrudur**. Kulak, burun, ağız, anüs, vajina gibi vücudun dışa açılan doğal açıklıklarından gelen kanamalar bu kategoriye girer. Bu tür kanamalar, bazen iç kanamanın bir belirtisi olabilir (örneğin kulak kanaması kafa travması sonrası, ağızdan kan gelmesi mide kanaması sonrası gibi) ve her zaman ciddiye alınmalıdır.
• d) Solunum Kanamaları: Bu terim genel bir kanama sınıflandırması değildir. Solunum sistemiyle ilgili kanamalar (örneğin burun kanaması veya akciğerden gelen kanama) bu kategoriye dahil olabilir, ancak bu genel bir kanama tipi adlandırması değildir.

Özetle, kulak, burun, ağız, anüs gibi vücudun **doğal açıklıklarından** meydana gelen kanamalar, ayrı bir kategori olarak ele alınır ve her zaman detaylı bir değerlendirme gerektirir.

Doğru Cevap: c) Tespit sadece kırık, çıkık ve burkulmanın olduğu kemiğe uygulanır.

Açıklama: Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda Tespitin Önemi ve Doğru Uygulama

Kırık, çıkık ve burkulma gibi durumlarda uygulanan tespit (immobilizasyon), yaralı bölgenin hareketini kısıtlayarak ağrıyı azaltmak, daha fazla doku hasarını önlemek ve iyileşme sürecine katkıda bulunmak için hayati öneme sahiptir. Tespitin doğru yapılması, olası kalıcı hasarları engeller.

• a) Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır: Bu ifade **doğrudur**. Tespitin temel amacı, yaralı bölgenin hareketini engellemektir. Bu, kırık uçlarının birbirine sürtünmesini, çıkığın daha da kötüleşmesini veya burkulmuş bağların daha fazla gerilmesini önler.
• b) Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kapatılmalıdır: Bu ifade **doğrudur**. Tespit malzemeleri (atel, tahta vb.) ile cilt arasında doğrudan teması önlemek ve basınç noktalarını engellemek için pamuk, gazlı bez veya temiz bez gibi yumuşak malzemeler kullanılmalıdır. Bu, hem konforu artırır hem de yeni yaralanmaları önler.
• c) Tespit sadece kırık, çıkık ve burkulmanın olduğu kemiğe uygulanır: Bu ifade **yanlıştır**. Kırık, çıkık veya burkulmalarda tespit yapılırken, **yaralanan eklemin üstündeki ve altındaki eklemlerin de hareketsiz hale getirilmesi** esastır. Örneğin, ön kol kırığında dirsek ve el bileği eklemleri de hareketsiz bırakılmalıdır. Bu, yaralı bölgenin tam olarak sabitlenmesini sağlar ve istenmeyen hareketleri engeller.
• d) Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır: Bu ifade **doğrudur**. Açık kırık veya yaralı bir bölge varsa, tespit yapılmadan önce enfeksiyon riskini azaltmak için yaranın üzeri temiz bir bezle (mümkünse steril) kapatılmalıdır.

Özetle, kırık, çıkık ve burkulmalarda tespitin en önemli yanlışlarından biri, sadece yaralı kemiğe veya ekleme odaklanıp, **yaralanan eklemin üstündeki ve altındaki eklemleri de sabitlememektir**.

Doğru Cevap: a) Göğüste kalp hizasında

Açıklama: Nabız Alınan Bölgeler

Nabız, atardamarların kalp atışlarıyla birlikte genişlemesi ve daralmasıyla oluşan dalgalanmanın hissedilmesidir. Nabız, kalbin ne kadar hızlı ve düzenli attığını gösteren önemli bir yaşam bulgusudur. Vücudun çeşitli bölgelerindeki atardamarlar üzerinden hissedilebilir.

• a) Göğüste kalp hizasında: Bu ifade **nabız alınan bölgelerden değildir**. Göğüste kalp hizasında doğrudan nabız hissedilmez. Kalbin kendisinin atışları dinlenebilir (kalp sesleri), ancak bu nabız almak değildir. Nabız, bir atardamarın hissedilebilir olduğu bir noktadan alınır.
• b) Adem elmasının iki yanı (şah damarı – karotis arteri): Bu ifade **doğrudur**. Boyunda, Adem elmasının (tiroid kıkırdağı) her iki yanında bulunan şah damarı (karotis arteri), özellikle acil durumlarda nabız kontrolü için sıkça kullanılan bir bölgedir, çünkü bu damarlar büyük ve yüzeye yakındır.
• c) Ayak sırtının (üst tarafı) merkezinde (dorsalis pedis arteri): Bu ifade **doğrudur**. Ayak sırtında, başparmağın ve ikinci parmağın bağlandığı kemiklerin arasında bulunan damardan (dorsalis pedis arteri) nabız alınabilir. Bu, özellikle bacak ve ayaklardaki dolaşımı değerlendirmek için kullanılır.
• d) Pazı kemiğinde, kolun iç yüzeyinde (brakiyal arter): Bu ifade **doğrudur**. Kolun iç yüzeyinde, özellikle dirsek ekleminin üzerinde (pazı kemiği hizasında) bulunan brakiyal arterden nabız alınabilir. Bu bölge genellikle bebeklerde nabız kontrolü için tercih edilir. Yetişkinlerde ise kan basıncı ölçülürken steteskopla bu damarın üzerinden kalp sesleri dinlenir.

Özetle, nabız doğrudan kalbin üzerinden değil, atardamarların hissedilebilir olduğu bölgelerden alınır. **Göğüste kalp hizası**, nabız alınan bir bölge değildir.

Doğru Cevap: d) Çocuklarda, tek kurtarıcı olduğunda bilinç kontrolünden hemen sonra 112 aranmalıdır.

Açıklama: İlkyardımda “Bildirme” Prensibi ve Zamanlaması

İlk yardımın temel uygulamaları “Koruma, Bildirme, Kurtarma” (KBK) olarak bilinir. “Bildirme” adımı, acil sağlık hizmetlerine zamanında ve doğru bilgiyle ulaşmayı ifade eder. Bu adımın zamanlaması, acil durumun türüne ve hastanın yaşına göre değişebilir.

• a) Bildirim daima bilinç kontrolünden sonra yapılır: Bu ifade **doğrudur**. Güvenli bir olay yeri sağlandıktan sonra, ilk yardımcının ilk işi kazazedenin bilincini kontrol etmektir. Bilinç yoksa, profesyonel yardım çağırma (bildirme) adımı devreye girer. Bilinci kapalı olan her durumda 112 aranmalıdır.
• b) Boğulmalarda ilkyardımcı tekse, 5 tur kalp masajı – suni solunum yapıldıktan sonra 112 aranır: Bu ifade **doğrudur**. Özellikle boğulma gibi solunum yoluyla ilgili acil durumlarda (veya çocuklarda kalp durması durumunda), ilk yardımcı tek başına ise, hastaya hemen 5 tur (yaklaşık 2 dakika) Temel Yaşam Desteği (kalp masajı ve suni solunum) uyguladıktan sonra 112’yi aramalıdır. Bunun nedeni, bu durumlarda oksijen eksikliğinin temel sorun olması ve hemen müdahalenin hayatta kalma şansını artırmasıdır.
• c) Türkiye’de acil yardım bildirim numarası 112’dir: Bu ifade **doğrudur**. Türkiye’de tüm acil durumlar için kullanılan tek acil çağrı numarası 112’dir.
• d) Çocuklarda, tek kurtarıcı olduğunda bilinç kontrolünden hemen sonra 112 aranmalıdır: Bu ifade **yanlıştır**. Çocuklarda kalp durması veya bilinç kaybı genellikle solunum problemlerine bağlıdır. Bu nedenle, tek ilk yardımcı olduğunda, yetişkinlerdeki “hemen ara” kuralının aksine, **çocuklarda önce yaklaşık 2 dakika (5 tur) temel yaşam desteği uygulanır, daha sonra 112 aranır.** Bunun amacı, erken oksijen desteği sağlayarak hayatta kalma şansını artırmaktır. Eğer ilk yardımcının iki yardımcısı varsa, bir kişi TYY yaparken diğeri 112’yi arayabilir.

Özetle, çocuklarda tek ilk yardımcı varken bilinç kaybı durumunda, öncelikle **temel yaşam desteğine başlanmalı ve 5 tur uygulandıktan sonra 112 aranmalıdır**; hemen aramak doğru uygulama değildir.

Doğru Cevap: b) Dördüncü derece donuk

Açıklama: Donuk Dereceleri ve Doku Hasarı

Donuklar, soğuk maruziyetinin şiddetine ve süresine bağlı olarak dokularda meydana gelen hasarın derecesine göre sınıflandırılır. Bu derecelendirme, yanık derecelendirmesine benzer şekilde yapılır ve hasarın derinliğini gösterir.

• a) İkinci derece donuk: Bu derecede donukta, cildin üst katmanları ve hemen altındaki dokular etkilenir. Deride **kızarıklık, şişlik ve su toplaması (kabarcıklar)** görülür. Ağrılıdır ancak genellikle tam iyileşme mümkündür.
• b) Dördüncü derece donuk: Bu ifade **doğrudur**. Dördüncü derece donuk, en ağır donuk şeklidir. Hasar, cilt, kaslar, tendonlar, damarlar ve sinirler dahil olmak üzere **tüm doku katmanlarını ve hatta kemiği** etkileyecek kadar derindir. Dokular tamamen donar ve **geri dönüşümsüz hasar** meydana gelir. Bu tür donuklarda his kaybı olur ve etkilenen uzvun kaybedilmesi (amputasyon) gerekebilir.
• c) Birinci derece donuk: Bu, en hafif donuk şeklidir. Cildin sadece en üst tabakası etkilenir. Belirtileri **ciltte solukluk veya kızarıklık, uyuşma ve batma hissi**dir. Genellikle kalıcı hasar bırakmadan iyileşir.
• d) Üçüncü derece donuk: Bu derecede donukta, cilt ve altındaki dokuların tamamı etkilenir. Cilt **mumsu, sert ve renksiz (mavi-gri veya siyah)** görünüm alabilir. Dokularda kalıcı hasar oluşur ve sinir uçları hasar gördüğü için başlangıçta hissizlik görülebilir. Tedavisi zordur ve cerrahi müdahale gerektirebilir, ancak dördüncü derece kadar derin değildir.

Özetle, donukların **geri dönüşümsüz ve derin doku hasarına** yol açtığı donuk biçimi **dördüncü derece donuktur**, kemik ve altındaki tüm yapıların donmasını ifade eder.

Doğru Cevap: c) Kusturulmadan hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevk edilir.

Açıklama: Kimyasal Madde Zehirlenmelerinde Doğru İlkyardım

Çamaşır suyu gibi kostik (aşındırıcı) maddeler, içildiğinde yemek borusu ve midede ciddi kimyasal yanıklara neden olur. Bu tür zehirlenmelerde ilk yardımın amacı, daha fazla hasarı önlemek ve hastayı en kısa sürede profesyonel tıbbi yardıma ulaştırmaktır.

• a) Kusturulmalıdır: Bu ifade **yanlıştır**. Çamaşır suyu gibi aşındırıcı maddeler içildiğinde, hastayı kusturmak durumu daha da kötüleştirir. Çünkü madde, yemek borusundan tekrar geçerken ikinci bir yanık etkisi yaratır. Ayrıca, kusmuk akciğerlere kaçabilir (aspirasyon), bu da ciddi solunum problemlerine yol açar.
• b) Kusturulmalı ve bol sıvı içirilmelidir: Bu ifade de **yanlıştır**. Kusturmak yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı sakıncalıdır. Bol sıvı içirmek de bazı durumlarda (özellikle bilinç durumu tam değilse veya kusma riski yüksekse) uygun olmayabilir. Az miktarda su veya süt, bazen mideyi seyreltmek için önerilse de, asıl önemli olan kusmayı tetiklememek ve hemen tıbbi yardım almaktır.
• c) Kusturulmadan hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevk edilir: Bu ifade **doğrudur**. Çamaşır suyu gibi kostik bir madde içildiğinde yapılacak en doğru ilk yardım, hastayı **kesinlikle kusturmadan** ve herhangi bir sıvı içirmeye zorlamadan, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna (hastane acil servisi) sevk etmektir. Bu, uzman doktorların doğru tanı koyarak uygun tedaviyi başlatmasını sağlar. Sevk sırasında hastanın bilinçli ve rahat pozisyonda tutulması önemlidir.
• d) Çamaşır suyu içen kimse yatırılarak dinlendirilir ve kendi kendine iyileşmesi beklenir: Bu ifade **yanlıştır**. Çamaşır suyu zehirlenmesi, kendiliğinden iyileşebilecek basit bir durum değildir. İç organlarda ciddi ve kalıcı hasarlar bırakabilir, hatta hayati tehlike oluşturabilir. Bu nedenle acil tıbbi müdahale şarttır.

Özetle, çamaşır suyu gibi aşındırıcı madde içen birine ilk yardımda en önemli kural, **kusturmamak ve vakit kaybetmeden profesyonel tıbbi yardım almaktır**.